عنوان مقاله
خدمات مالی و اعتباری صندوق پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی
صدور ضمانت‌نامه:
اشخاص حقیقی یا حقوقی در فرایند فعالیت‌های خود برای بازاریابی و ارائه خدمات اغلب نیازمند ارائه ضمانت‌نامه‌هایی نظیر شرکت در مناقصه یا مزایده، حسن اجرای تعهد، پیش پرداخت و حسن انجام کار می‌شوند اما یکی از مشکلات نهادهای پژوهشی و فناوری، شرکت‌های دانش بنیان، خلاق و تخصصی این است که نهادهای مالی سنتی (بانکها) به علت ضعف در آشنایی با ادبیات فناوری و نوآوری به طور معمول ریسک بالایی برای آن‌ها در نظر می‌گیرند و از صدور ضمانت‌نامه خودداری می‌کنند و یا درخواست آورده نقدی، وثائق و تضمین‌های زیاد می‌کنند که اغلب امکانپذیر نیست. بنابر این ارائه اینگونه خدمات و محصولات با دشواری مواجه می‌شود. یکی از راهکارها ایجاد نهادهای مالی متناسب با زیست بوم فناوری و نوآوری مانند صندوق‌های پژوهش و فناوری است.
صندوق جهاددانشگاهی مشابه سایر نهادهای مالی (بانکها و صندوق‌ها) بر اساس قوانین و مقررات مربوط نظیر آیین نامه تضمین معاملات دولتی به شماره 123402/ت50659 مورخ 94/9/22 مصوب هیات وزیران و بخشنامه ابلاغی دستورالعمل بند خ ماده ۴ آیین نامه تضمین معاملات دولتی مجاز است ضمانت‌نامه صادر نماید. برای آشنایی بیشتر متقاضیان با این خدمات، توضیحاتی به شرح زیر ارائه می‌شود.
ضمانت نامه بر اساس عقد ضمان صادر می‌شود. به موجب ماده 684 قانون مدني عقد ضمان عبارت است از:
“اینکه شخص مالي را که بر ذمه دیگري است به عهده بگیرد.”
متعهد را ضامن (صندوق)، طرف دیگر (ذینفع) را مضمون له و شخص ثالث (ضمانت خواه) را مدیون اصلي یا مضمون عنه مي‌نامند. به سند کتبي عقد ضمان (که بنا به درخواست ضمانت‌خواه صادر شده‌است) بین ضامن و مضمون له «ضمانت‌نامه» مي‌گویند. ضمانت‌نامه؛ سندی است که به موجب آن صندوق صادر کننده ضمانت‌نامه، اجراي تعهدات مشتري خود «مضمون عنه» را در قبال”مضمون له” تضمین مي‌کند. یعني در صورتیکه، متعهد تعهدات پیش بیني شده موضوع ضمانت‌نامه را در مواعد معین نپردازد و یا این که از انجام صحیح و به موقع تعهدات خود به هر علت خودداري نماید، با اعلام مضمون له قبل از انقضاي سر رسید متعهد مکلف مي‌شود که “وجه الضمان” یا مبلغ قید شده در ضمانت‌نامه را در وجه مضمون له بپردازد. با توضیحات فوق، صندوق صادر کننده ضمانت‌نامه را “ضامن”، شخصي که به درخواست وي ضمانت‌نامه صادر مي‌شود و صندوق اجراي تعهدات او را ضمانت مي کند “ضمانت‌خواه” یا “مضمون عنه” ، سازماني که ضمانت‌نامه به نفع او صادر مي‌شود “مضمون له” یا ذینفع، امري که مضمون عنه در قبال مضمون له به عهده دارد “موضوع ضمانت‌نامه” و مبلغ ضمانت‌نامه را “وجه الضمان” مي‌نامند. ضمانت‌نامه انواع مختلفی دارد که در مورد برخی از آن‌ها توضیحاتی ارائه می‌شود.
ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه یا مزایده:
یکی از ضمانت‌نامه‌های موردنیاز برای ارائه پیشنهادها به متقاضیان، ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه یا مزایده است. شرکت‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات دولتي و غیردولتی معمولاً براي خرید و فروش اموال خود از طریق مناقصه و مزایده و براي اجراي پروژه‌هاي خود یا تأمین محصولات و خدمات مورد نیاز خود از طریق مناقصه اقدام می‌کنند. براي این منظور مراتب از طریق مقتضی آگهي می‌شود و ضمن ارائه مشخصات موردنظر از اشخاص واجد شرایط براي شرکت در مزایده و یا مناقصه دعوت به عمل مي‌آید. به طور معمول، اشخاص شرکت کننده در مناقصه و یا مزایده بایستي همراه با پیشنهاد خود ضمانت‌نامه‌اي به کارفرما (نهاد برگزار کننده مناقصه یا مزایده) تسلیم نمایند تا در صورت عدم پذیرش تعهد خود به نفع کارفرما ضبط گردد. این ضمانت‌نامه‌ها را “ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه یا مزایده” مي‌گویند.
پس از بررسی پیشنهادها و اعلام برنده، اصل ضمانت نامه سایر اشخاص که پیشنهاد آنان مورد قبول قرار نگرفته، جهت ابطال به صادر کننده ضمانت‌نامه (صندوق) مسترد مي‌شود و ضمانت‌نامه شخص برنده تا عقد قرارداد نهایي و تسلیم ضمانت‌نامه “حسن انجام تعهدات” نزد کارفرما باقي مي‌ماند. در صورت امتناع برنده از انعقاد قرارداد و اقدام‌های لازم، ضمانت‌نامه وي توسط ذینفع مطالبه مي‌گردد.
ضمانت‌نامه حسن انجام تعهدات:
این نوع ضمانت‌نامه براي تضمین انجام به موقع تعهدات مضمون عنه(ضمانت خواه) در مقابل مضمون له (ذینفع) صادر مي‌گردد. یکی از این نوع ضمانت‌نامه‌ها، تضمین حسن انجام تعهدات ناشي از امضای پیمان است که به منظور تضمین انجام تعهدات پیمانکار طبق مفاد قرارداد صادر مي‌شود. به طور معمول، پیمانکار ملزم است این نوع ضمانت‌نامه را جهت انعقاد قرارداد با کارفرما ارائه نماید.
ضمانت‌نامه پیش پرداخت:
براي شروع عملیات موضوع قرارداد، جهت تامین مواد اولیه، تجهیز تیم و کارگاه، تکمیل تجهیزات و نظایر اینها معمولاً کارفرما درصدي از مبلغ قرارداد را به پیمانکار یا مشاور به عنوان پیش پرداخت در مقابل اخذ “ضمانت‌نامه پیش پرداخت” واریز می‌کند. این ضمانت‌نامه می‌تواند به موازات پیشرفت کار و تایید صورت وضعیت از سوي کارفرما تعدیل شود.
ضمانت‌نامه تعهد پرداخت:
صدور این نوع ضمانت‌نامه‌ها پس از مدتی از فعالیت صندوق امکان پذیر است. این نوع ضمانت‌نامه‌ها به منظور قبول پرداخت دیوني در سر رسید معین بنا به تقاضای ضمانت‌خواه از طرف صندوق صادر مي‌شود. دریافت حداقل 20 درصد سپرده نقدي در ضمانت‌نامه تعهد پرداخت الزامي است.
ضمانت‌نامه استرداد کسور وجه الضمان:
به طور معمول، کارفرما براي اطمینان از صحت انجام موضوع قرارداد، مبالغي را به عنوان تضمین حسن اجراي کار (وجه الضمان) از مبلغ ناخالص اقساط و صورت وضعیت‌هاي مشاور ، پیمانکار و سازنده به میزان 10 درصد هر صورت وضعیت کسر نموده و در حسابي نزد خود نگهداري مي‌نماید. کارفرما می‌تواند مبلغ تضمین حسن اجراي کار را بنا بر تقاضاي طرف قرارداد و در قبال ارائه ضمانت‌نامه، به وی مسترد نماید. این نوع ضمانت‌نامه که طبق تقاضاي طرف قرارداد و به نفع کارفرما توسط صندوق صادر مي‌شود به “ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان” معروف است.
توانمند سازی:
خدمات توانمندسازی صندوق در راستای حمایت و تقویت اشخاص حقیقی و حقوقی برای تجاری‌سازی محصولات و توسعه بازار با همکاری پژوهشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها، گروه‌ها و مراکز پژوهشی و تخصصی جهاد دانشگاهی و همچنین خبرگان و نهادهای تخصصی طراحی و ارائه می‌شود. این خدمات متنوع شامل مشاوره، آموزش، مطالعات بازار، مشاوره فنی آزمایش محصولات برای دریافت مجوزها و رعایت استانداردها، برگزاری مراسم و رویدادها است.
سرمایه‌گذاری:
یکی از مشکلات چرخه نوآوری و نیز راه اندازي كسب و كار جديد فناورانه و نوآورانه مشکلات تامین مالی است. صندوق پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی نیز با بهره‌مندی از تجربیات موجود، تلاش می‌کند در راستای ایفای وظایف خویش به عنوان یک سرمایه‌گذار، فناوران و نوآوران را در جهت تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی، توسعه فناوری و توسعه بازار یاری و در اجرای طرح‌ها و تاسیس شرکت‌ها همکاری و مشارکت نماید.
کارگزاری و عاملیت برای فعالیت‌های علمی، فناوری و نوآوری:
يكي از خدمات صندوق پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی، کارگزاری و عاملیت برای فعالیت‌های علمی، فناوری و نوآوری است. دستگاه‌های اجرایی، سازمان‌ها و موسسات علمی، پژوهشی و فناوری دولتی و غیردولتی و نهادهای عمومی می‌توانند در راستای اهداف، وظایف و اعتبارات خویش از خدمات صندوق برای برگزاری فراخوان، بررسی، ارزیابی، تخصیص و نظارت بر توزیع و مصرف وجوه اداره شده و اعتبارات مربوط استفاده نمایند.
ارائه تسهیلات:
تأمین منابع مالی مورد نیاز طرح‌های فناورانه و نوآورانه، تجاری سازی فناوری، نهادهای پژوهش و فناوری، شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان، خلاق و تخصصی در قالب عقود مبادله‌ای نیز امکان پذیر است. انواع تسهیلات در قالب عقود اسلامی شامل تسهیلات جعاله، فروش اقساطی، لیزینگ، مشارکت، سرمایه در گردش و … می‌باشد. صندوق بر اساس قوانین و مقررات و در چارچوب اساسنامه می‌تواند اقدام به اعطای تسهیلات به اشخاص حقیقی و حقوقی برای طرح‌های پژوهشی کاربردی، خدمات طراحی و مشاوره، طرح‌های فناورانه و نوآورانه، تجاری سازی فناوری، توسعه و تقویت نوآوری نماید.
فروش اقساطی:
فروش اقساطی عبارت است از واگذاری عین به بهای معلوم به غیر، به ترتیبی که تمام یا قسمتی از بهای آن به اقساط مساوی یا غیرمساوی در سررسید یا سررسیدهای معینی دریافت شود. تسهیلات فروش اقساطی می‌تواند شامل تامین مکان، مواد اولیه، لوازم‌یدکی و ابزار کار بخش تولید، کالاهای مصرفی بادوام و وسایل تولید ماشین‌آلات و تأسیسات شود. از ویژگی‌های معاملات فروش اقساطی، تعهد متقاضی بر خرید و مصرف اموال مورد تقاضا می‌باشد و صندوق از خرید اموال بدون وجود متقاضی و تعهد او به قصد خرید خودداری می‌نماید. لذا، بلافاصله پس از خرید باید اموال خریداری شده در اختیار متقاضی قرارگیرد.
تسهیلات فروش اقساطی، ابزاری برای رفع نیازهای کوتاه مدت مانند مواد اولیه ، لوازم یدکی و ابزار کار بوده و همچنین به صورت ابزاری برای رفع نیازهای میان مدت و بلند مدت سرمایه‌ای واحدهای فناور و نوآور از لحاظ تامین وسایل تولید و ماشین آلات و مکان می‌باشد. فروش اقساطی در امور بازرگانی قابل استفاده نیست. در فروش اقساطی، اموال بلافاصله پس از انعقاد قرارداد به مالکیت مشتری در می‌آید.
قرض‌الحسنه:
قرض‌الحسنه اعطایی عقدی است که به موجب آن صندوق (به عنوان قرض دهنده)، مبلغ معینی را طبق شرایط مقرر به اشخاص حقیقی و حقوقی واجد شرایط (به عنوان قرض گیرنده) به قرض واگذار نماید. به طور معمول این نوع تسهیلات در قالب خدمات عاملیت و کارگزاری از طریق صندوق می‌شود و به منظور تقویت اشخاص، زمینه‌ها و حوزه‌های علمی، فناوری و نوآوری دارای اولویت، پیشرفته، جدید و نظیر اینها اعطا می‌شود.
لیزینگ:
لیزینگ نوع خاصی از عملیات مالی و یک رشته فعالیت اعتباری کاملا تخصصی مبتنی بر روش اجاره است که در آن نوعی قرارداد با توافق میان دو نفر یا بیشتر، اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی، به منظور بهره برداری از عین یا منفعت کالای سرمایه‌ای یا مصرفی با دوام که از قابلیت اجاره برخوردار باشد، منعقد می‌گردد. با توجه به ویژگی‌های لیزینگ و گستردگی دامنه استفاده از لیزینگ در جهان و نوآوری‌ها و تکنیک‌های عملیاتی گوناگون، این روش در زمینه‌های مختلفی کاربرد یافته است. اما به علت ضعف آشنایی سیستم بانکی با نوع فعالیت فناورانه و نوآورانه، بانکها معمولا در مواردی از روش لیزینگ استفاده می‌کنند که محصول دارای مستندات رسمی و اسقاط آن در پایان مدت اجاره دارای ارزش بالایی است. لذا سیستم بانکی از محصولاتی که از یک طرف به علت سرعت رشد و تغییر فناوری، طول عمر نسبتا کوتاهی دارند (مانند تجهیزات پزشکی، نرم افزار و…) و از طرفی سند رسمی قابل ترهین نیز ندارند، برای لیزینگ کمتر استقبال می‌کنند. در حالیکه یکی از موثرترین ابزارهای توسعه بازار محصولات حوزه فناوری و نوآوری اعطای تسهیلات “اعتبار خرید” به خریداران اینگونه محصولات است. فناوران و نوآوران می‌توانند از طریق این روش، محصول خود را از طریق ایجاد این مزیت رقابتی به بازار ارائه نمایند. بدیهی است که با فروش محصولات با این روش، شرکت‌ها می توانند سرمایه مورد نیاز برای گسترش فعالیت و تولیدات خود را در زمان مناسب فراهم آورند و همچنین متقاضیان خدمات و محصولات می توانند با سهم آورده حداقلی (بخشی از قیمت محصول)، به راحتی از این خدمات و محصول فناورانه و نوآورانه استفاده و پس از پرداخت اقساط، نتایج و محصول را به تملک خود در آورند.
